Zawał mózgu – charakterystyka schorzenia i rehabilitacji po udarze niedokrwiennym.

Image
27 February 2022

Konsultacja merytoryczna:

MGR FIZJOTERAPII

Katarzyna Hajduk-Parkitna

Zawał mózgu – charakterystyka schorzenia i rehabilitacji po udarze niedokrwiennym.

Udar niedokrwienny pozostaje jedną z najczęstszych przyczyn śmierci oraz niepełnosprawności. Jest spowodowany nagłym zaburzeniem przepływu krwi w obszarze mózgowia. Charakteryzuje się wystąpieniem ostrych objawów, które utrzymują się powyżej 24 godzin. W 2019 roku z powodu zawału mózgu przyjęto do szpitala ponad 75 tys. chorych w Polsce. W 2020 roku liczba hospitalizacji w danym zakresie wyniosła ponad 70 tysięcy.[1] Dlatego tak ważna jest świadomość o czynnikach wpływających na ryzyko wystąpienia udaru oraz o istocie rehabilitacji neurologicznej. Wcześnie podjęte działania ze specjalistami fizjoterapii oraz rehabilitacji, zwiększają szansę na skuteczny powrót do utraconej sprawności.

Kto jest zagrożony atakiem udaru niedokrwiennego?

Bezpośrednią przyczyną wystąpienia udaru niedokrwiennego jest nagłe ograniczenie lub zatrzymanie przepływu krwi w tętnicach, doprowadzających ją do mózgu. Skutkuje to niedotlenieniem i niedożywieniem komórek mózgowych, co prowadzi do ich obumierania.

 

Możemy dokonać rozróżnienia udaru niedokrwiennego na:

 

  • udar zakrzepowy (wskutek rozwijającej się choroby, ściany tętnicy zwężają się i odcinają swobodny przepływ krwi);
  • udar zatorowo-zakrzepowy (światło naczynia zostaje zamknięte przez obiekt, płynący z prądem krwi);
  • udar hemodynamiczny (polegający na gwałtownym obniżeniu ciśnienia krwi).

 

Warto również zwrócić uwagę na TIA, czyli przemijający atak niedokrwienny. Objawy najczęściej są takie same, jak w przypadku zawału mózgu, jednak ustępują w ciągu 24 godzin. Przebycie TIA zwiększa ryzyko wystąpienia udaru o 5% w ciągu 48 godzin, a w ciągu 30 dni o 12%.[2]

 

Czynniki ryzyka zapadalności na udar niedokrwienny możemy podzielić na podlegające regulacjom oraz wrodzone. Na pierwszy rodzaj jesteśmy w stanie wpłynąć, dzięki odpowiednim działaniom profilaktycznym oraz farmakoterapii. Do czynników danego typu należą:

 

  • nadciśnienie tętnicze (jest najczęstszą przyczyną zarówno udaru niedokrwiennego, jak i krwotocznego),
  • miażdżyca,
  • choroba wieńcowa,
  • migotanie przedsionków,
  • zawał serca,
  • zaburzenia krzepnięcia krwi,
  • cukrzyca,
  • wysoki poziom cholesterolu,
  • otyłość,
  • brak aktywności fizycznej,
  • palenie tytoniu,
  • nadużywanie alkoholu,
  • dna moczanowa,
  • zespół bezdechu sennego,
  • stres.[3]

 

  Czynniki wrodzone, niepodlegające modyfikacji to przede wszystkim:

 

  • wiek (u dorosłych zapadalność podwaja się z każdą dekadą),
  • płeć,
  • rasa,
  • uwarunkowania genetyczne oraz wystąpienie udaru w rodzinie.[4]

Udar niedokrwienny – jak rozpoznać i udzielić pierwszej pomocy?

Objawy wystąpienia udaru mogą być różne, w zależności od obszaru mózgu, w którym doszło do zablokowania przepływu krwi. Mogą one pojawić się w regionie:

 

  • przednim;
  • tylnym;
  • całego mózgowia.[5]

 

Przy zaburzeniu krążenia w obszarze przednim mogą wystąpić następujące objawy:

 

  • niedowład lub porażenie połowicze;
  • zaburzenia mowy o typie afazji;
  • zaburzenia w odbieraniu bodźców czuciowych;
  • niedowidzenie połowicze;
  • jednooczne zaburzenie widzenia;
  • zaburzenia połykania.[6]

 

Jeśli do zatrzymania obiegu krwi dojdzie w regionie tylnym, możemy zaobserwować:

 

  • zawroty głowy z uczuciem wirowania otaczających przedmiotów lub samego chorego;
  • nudności, wymioty nasilające się przy zmianie pozycji ciała;
  • osłabienie ostrości słuchu, szumy uszne;
  • zaburzenia chodu wywołane zakłóceniem równowagi, najczęściej ze zbaczaniem w stronę, po której słuch jest upośledzony;
  • napady padania – nagłe, powtarzające się zwiotczenia kończyn dolnych z padaniem na kolana;
  • podwójne widzenie;
  • zaburzenia połykania;
  • mroczki przed oczami;
  • uczucie ciemności lub wrażenie falowania oglądanych przedmiotów.[7]

 

Przy udarze niedokrwiennym, obejmującym cały obszar mózgowia, mogą występować wszystkie wymienione wyżej objawy.

 

Jak rozpoznać udar bez znajomości specjalistycznej terminologii medycznej? Z pomocą przychodzi łatwa do zapamiętania i szybka metoda FAST.

 

F (face = twarz) – poproś chorego, aby się uśmiechnął i obserwuj czy twarz pozostaje symetryczna. Jeżeli jeden z kącików ust nienaturalnie opada, możemy podejrzewać atak choroby.

A (arms = ramiona) – poproś o zamknięcie oczu i wyciągnięcie ramion przed siebie, wnętrzem dłoni do góry. Zwróć uwagę czy jedno z ramion nie opada.

S (speech = mowa) – poproś o wypowiedzenie prostego zdania. W przypadku wystąpienia udaru mózgu mowa będzie bełkotliwa i niezrozumiała.

 

T (time = czas) – jeśli zauważysz choć jeden z objawów podczas wykonywania testu FAST, niezwłocznie powiadom pogotowie (999 lub 112). W przypadku udarów należy reagować jak najszybciej!

 

Do przyjazdu pogotowia zabezpiecz chorego i nie podawaj żadnych leków.

W przypadku utraty przytomności – udrożnij drogi oddechowe i kontroluj oddech metodą „widzę, słyszę, czuję”.

Jeśli poszkodowany przestanie oddychać – natychmiast przystąp do resuscytacji!

Pozostań przy nim do czasu przyjazdu karetki i przejęcia działań przez ratowników medycznych.

Rehabilitacja po udarze niedokrwiennym.

Zaleca się, aby rehabilitacja neurologiczna rozpoczęła się możliwie najszybciej po wystąpieniu udaru. Wcześnie rozpoczęta współpraca pacjenta z fizjoterapeutą oraz zespołem medycznym, zwiększa szansę na skuteczny powrót do utraconej sprawności oraz zminimalizowanie ryzyka ataku udarowego w przyszłości.

Plan rehabilitacji jest dobierany indywidualnie, biorąc pod uwagę rozległość uszkodzonego obszaru mózgu oraz stopień niepełnosprawności chorego. Rehabilitacja po udarze trwa około 8 tygodni, jednak czas ten może ulec wydłużeniu.

U pacjentów po incydencie udarowym dochodzi do trwałego uszkodzenia części mózgowia, wskutek czego występują u nich różnego rodzaju ubytki neurologiczne. Jednakże pozostałe aktywne komórki nerwowe mogą przejąć funkcje tych bezpowrotnie utraconych.

W procesie „reedukacji” mózgu bardzo istotną kwestią jest czas. Najlepszych efektów możemy się spodziewać, podejmując działania ze specjalistami fizjoterapii oraz rehabilitacji jak najwcześniej po zakończeniu hospitalizacji.

Program terapii w każdym przypadku musi być dostosowany indywidualnie do potrzeb chorego. Rehabilitacja po udarze opiera się na ćwiczeniach pod okiem fizjoterapeuty oraz współpracy ze specjalistami innych dziedzin medycyny. Ważną częścią rehabilitacji neurologicznej są działania edukacyjne z zakresu profilaktyki wtórnej, które mają na celu wspomóc pacjenta w eliminacji szkodliwych nawyków oraz zmianie stylu życia. Wszystko po to, by uniknąć ryzyka nawrotu udaru.

Warto zwrócić uwagę czy w danym ośrodku rehabilitacji istnieje możliwość wykorzystania nowoczesnych urządzeń, wspomagających ćwiczenia z fizjoterapii. Jednak najważniejszym składnikiem kliniki zawsze będzie wykwalifikowany personel. Fizjoterapeuta, czy ekspert innej dziedziny medycyny, każdy z nich powinien cechować się wysokim poziomem kompetencji i profesjonalizmu, przy rehabilitacji pacjentów po udarze.

 

Rehabilitacja po udarze na Śląsku? Skontaktuj się z kliniką AMED – katowickim ośrodkiem rehabilitacji neurologicznej, świadczącym usługi na najwyższym poziomie przy użyciu najnowocześniejszych technologii.

BIBLIOGRAFIA

  • Z. Banecka-Majkutewicz, M. Dobkowska, H. Wichowicz, Analiza czynników ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu, Ann. Acad. Med. Gedan, 2005

  • R. Mazur, M. Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu – pierwsze objawy, Choroby Serca i Naczyń, tom 2, nr 2

  • J. Piskorz, G. Wójcik, J. Iłzecka, D. Kozak-Putowska, Wczesna rehabilitacja pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, Tom 20, Nr 4

  • [2] Źródło: NFZ o zdrowiu. Udar niedokrwienny mózgu [dostęp: 21.02.2022]

  • [3] Z. Banecka-Majkutewicz, M. Dobkowska, H. Wichowicz, Analiza czynników ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu, Ann. Acad. Med. Gedan, 2005, s. 211-213

  • [4] Z. Banecka-Majkutewicz, M. Dobkowska, H. Wichowicz, Analiza czynników ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu, Ann. Acad. Med. Gedan, 2005, s. 211-213

  • [5] R. Mazur, M. Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu – pierwsze objawy, Choroby Serca i Naczyń, tom 2, nr 2, s.86

  • [6] R. Mazur, M. Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu – pierwsze objawy, Choroby Serca i Naczyń, tom 2, nr 2,

  • [7] R. Mazur, M. Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu – pierwsze objawy, Choroby Serca i Naczyń, tom 2, nr 2,